AI KLASLOKAAL

vol vertrouwen met AI voor de klas!

2025

Hoe bespreek je met je klas ethische dilemma’s rondom AI?

Jordy Pellemans

Met de introductie van ChatGPT een paar jaar geleden waren de uitdagingen voor docenten al gelijk duidelijk: werkstukken en essays gegenereerd met AI, studenten die niet meer zelf leren nadenken, of leerlingen die foutieve informatie krijgen uit een hallucinerende AI. Hoe maak je studenten en leerlingen meer bewust van de ethische bezwaren rondom het gebruik van AI?

Vóór ChatGPT was er ook al AI
Als docent weet je tegenwoordig dat je leerlingen of studenten gebruik maken van AI. Het zou bijzonder naïef zijn om te denken dat ze dat niet zouden doen, al is het alleen maar omdat je het tegenwoordig altijd hebt over zogenaamde digital natives. Overigens deden ze dat vóór ChatGPT ook al, maar dan met Google Translate, Grammarly en allerlei andere handige tools welke stuk voor stuk AI gebruiken. Het grote verschil is natuurlijk dat het nu om generatieve AI gaat: een wezenlijk verschil.

Olifant in de kamer
De grote, spreekwoordelijke olifant in de kamer is voor jou als docent natuurlijk dat je niet wilt dat er, na de grote ontlezing, nu ook de grote ontdenking plaats gaat vinden. Overigens spreekt Stichting Lezen niet per se over ontlezing, maar juist over anders lezen.

Wat kun je doen om leerlingen bewust te maken van de valkuilen rondom AI?
Naast dat je een goede constructieve afstemming moet hebben, loont het ook om in gesprek te gaan met je klas. Leerlingen en studenten snappen bijzonder goed dat jij je stinkende best doet om hen iets bij te brengen wat belangrijk is, of dat nu biologie, aardrijkskunde, Spaans, programmeren of statistiek is.

Tegelijkertijd is je doelgroep natuurlijk ook gewoon nog heel jong (12-25 jaar). Zoals iedere volwassene weet, heb je ook wel andere dingen aan je hoofd dan school. De hersengebieden van de prefrontale cortex, zijn nog niet volledig ontwikkeld. Hier en daar dus wat AI inzetten, zodat je eerder kunt gaan gamen of met vrienden iets kunt gaan doen, is dus heel verleidelijk.

Dus wat kun je praktisch doen?
Een klassengesprek is natuurlijk altijd een goed startpunt, maar misschien is het ook leuk om leerlingen en studenten via de think-pair-share-methodiek aan de slag te zetten.

Dit kun je onder andere doen door gebruik te maken van dilemmakaarten:

Hoe kan AI worden ingezet om kritisch denken te stimuleren?

Jordy Pellemans

Nu meer dan ooit zijn kritisch denkvaardigheden belangrijker dan ook. Leerlingen en studenten spenderen veel tijd op sociale media en ontvangen allerlei informatie (en desinformatie) via het internet. Bovendien is er ook steeds meer informatie beschikbaar. Hoe kan AI een rol spelen om studenten en leerlingen te helpen hun kritisch denken te ontwikkelen?

Wat is kritisch denken?
Kritisch denken is de houding om te willen redeneren en de vaardigheid om dit goed te kunnen doen (Baay et al, 2016).

Echter, bij jongeren en jongvolwassenen is de ontwikkeling van de hersenen nog in volle gang (Crone, E. 2008). Dat betekent dat ook het kritisch denkvermogen nog volop in ontwikkeling is. Het is daarom belangrijk dat we als docenten rekening houden met dit gegeven.

Hoe gaat die ontwikkeling in zijn werk?

Vanaf jonge leeftijd tot jongvolwassen vinden er vele veranderingen plaats in het denken. Er wordt onderscheid gemaakt tussen drie fasen:

Waaruit bestaat het kritisch denkproces?
Het kritisch denkproces zelf bestaat uit vier fasen:

  • verzamelen (waar gaat het over?)
  • beoordelen (hoe bruikbaar is het?)
  • analyseren (hoe verhoudt alles zich tot elkaar?)
  • concluderen (welk oordeel heb ik?)

Door deze stappen te doorlopen tijdens de les, ondersteun je als docent het kritisch denkvermogen. Hiervoor zijn ook andere technieken, zoals de CRAAP-techniek. Met deze methode help studenten om de kwaliteit van online bronnen te checken.

Wat zijn vragen die de leerling of student zichzelf kan stellen om systematisch kritisch te denken?

1 Is de bron bekend? Bij de bron gaat het niet alleen om de schrijver of producent van de informatie, maar ook om de plek waar de informatie is geplaatst. Is deze broninformatie onbekend, dan is het moeilijk na te gaan of de bron betrouwbare informatie bevat.

2 Heeft de bron voldoende kennis van het thema om er uitspraken over te doen?

3 Heeft de bron belang bij een bepaalde uitspraak?

4 Zijn er andere bronnen die hetzelfde beweren?

5 Zijn er bronnen die andere (tegengestelde) informatie geven?

6 Als de bron informatie herhaalt uit andere bronnen; is de originele bron te controleren?

7 Is de bron actueel?

8 Is de uitspraak een mening of een feit?

Hoe kan AI een rol spelen in studenten en leerlingen te helpen hun kritisch denken te stimuleren?

Wat zijn de gevaren van het verkeerd inzetten van AI?
AI is een tool, een een bijzonder krachtige. Een goede vergelijking is die van de ouder die in de opvoeding alles van zijn of haar kind overneemt. Het kind vraagt, de ouder doet. Nu is voordoen (of modelleren niet verkeerd, maar keer op keer een kind de kans ontnemen om het zelf te leren doen, is op den duur schadelijk: het kind leert het niet zelf doen, en dat is het doel (!)

Hetzelfde geldt voor het gebruik van AI. Studenten en leerlingen gebruiken AI-tools al op grote schaal (Chung et al. 2024). Maar doordat studenten en leerlingen (om bekende redenen) het denkproces volledig overslaan, wordt er niet of veel minder geleerd. Het is daarom logisch dat er in het onderwijs bij de introductie van ChatGPT 3.51 in november 2022 gelijk een verbod werd ingevoerd op veel middelbare scholen.

Natuurlijk moet er op termijn een denkomslag komen. Hoe kan AI als tool juist een toevoeging zijn op het reguliere curriculum?

Wat is de invloed van AI op het kritisch denkvermogen?
Uit onlangs verschenen Amerikaans onderzoek bleek dat het gebruik van AI negatieve gevolgen kan hebben op het kritisch denkvermogen. Hoe meer vertrouwen in de juistheid van AI, hoe lager het kritisch denkvermogen namelijk (Lee, 2025).

Ook uit ander onderzoek blijkt dat jongeren meer leunen op AI en lager scoren op kritisch denkvermogen dan oudere deelnemers van het onderzoek.

Uit datzelfde onderzoek kwam ook naar voren dat hoe hoger de genoten opleiding, hoe beter het kritisch denkvermogen ongeacht het gebruik van AI (Gerlich, 2025).

Bronnen:

Baay, P., Hofland, A., de Groot, & Romme, I. (2016). Kritische denkvaardigheden: een praktische handreiking voor het mbo. Woerden: MBO Raad.
https://www.microsoft.com/en-us/research/wp-content/uploads/2025/01/lee_2025_ai_critical_thinking_survey.pdf

https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=5082524

Chung, J., Henderson, M., Pepperell, N., Slade, C., Liang, Y. (2024). Student perspectives on AI in Higher Education: Student Survey. Student Perspectives on AI in Higher Education Project. https://doi.org/10.26180/27915930 

  1. Overigens bestond ChatGPT al langer, maar het was versie 3.5 die in staat was om verbluffende antwoorden te genereren waardoor het als een doorbraak in de generatieve AI werd gezien. ↩︎

Wat is de AI-verordening en wat betekent dit voor scholen?

Jordy Pellemans

Wat is de AI-verorderning (AI-act)?

Al sinds augustus 2024 is de Europese AI-act van kracht. Deze wordt gefaseerd ingevoerd (zie tijdlijn in hieronder).

Voor wie geldt de verordening?

Volgens de website Digitale Overheid gaat de wet gelden voor ontwikkelaars van AI-modellen en -systemen en voor organisaties en bedrijven die de AI-systemen gebruiken.

Als jouw school dus AI-systemen gebruikt, dan vallen die dus onder deze wet.

Bron: digitale overheid

Het doel van de huidige wet is (…) ”dat AI-systemen die organisaties (binnen de EU) gebruiken, veilig zijn en fundamentele rechten  respecteren. Het maakt niet uit of die AI-systemen binnen of buiten de EU zijn ontwikkeld.”

Het aannemen van deze wet is ervoor bedoeld om de individuele rechten van mensen te beschermen, waaronder in het bijzonder leerlingen en studenten in het onderwijs.

Welke risicocategorieën zijn er?

Er wordt onderscheid gemaakt tussen grofweg drie thema’s:

  • verboden praktijken
  • risico op misleiding
  • hoog-risico-toepassingen
Er wordt in de AI-Act onderscheid gemaakt tussen drie verschillende soorten risico’s (1) Hoog risico (2) verboden praktijken (3) risico op misleiding.

Wat betekent dit dus heel concreet voor het gebruik van AI in het onderwijs?

Het volledige document bevat tal van verwijzingen naar het onderwijs. Op zich is dit logisch omdat we als docenten werken met kwetsbare en beïnvloedbare leeftijdsgroepen.

Zo wordt het gebruik van AI die hoe een leerling of student zich voelt óf die de intenties van iemand af kan leiden verboden.

Daarom kunnen AI-systemen die emoties of intenties van natuurlijke personen identificeren of afleiden op basis van hun biometrische gegevens, tot discriminerende resultaten leiden en inbreuk maken op de rechten en vrijheden van de betrokken personen. Gezien de ongelijke machtsverhoudingen in de context van werk of onderwijs, in combinatie met het ingrijpende karakter van deze systemen, kunnen dergelijke systemen leiden tot een nadelige of ongunstige behandeling van bepaalde natuurlijke personen of hele groepen personen. (Bron: AI Act)

Er wordt in de verordening wel erkend dat de toepassing van AI in het onderwijs belangrijk is.

(56)Het inzetten van AI-systemen in het onderwijs is belangrijk om digitaal onderwijs en digitale opleidingen van hoge kwaliteit te bevorderen en om alle lerenden en leerkrachten in staat te stellen de nodige digitale vaardigheden en competenties te verwerven en te delen, met inbegrip van mediageletterdheid, en kritisch denken, om actief deel te nemen aan de economie, de samenleving en democratische processen.

Wat wordt er verder nog verwacht van scholen en docenten?

Van scholen en instellingen wordt verwacht, zo valt te lezen bij Artikel 4, dat ze hun personeel zo veel mogelijk trainen en opleiden in AI-geletterdheid.

Dit betekent dus concreet dat de vrijblijvendheid om wel of niet op de hoogte bent van hoe je AI veilig gebruikt. Bovendien valt de onderstaande zin op:

AI systems used in education and vocational training, e.g. to evaluate learning outcomes and steer the learning process and monitoring of cheating;

Artikel 4

AI-geletterdheid

Aanbieders en gebruiksverantwoordelijken van AI-systemen nemen maatregelen om, zoveel als mogelijk, te zorgen voor een toereikend niveau van AI-geletterdheid bij hun personeel en andere personen die namens hen AI-systemen exploiteren en gebruiken, en houden daarbij rekening met hun technische kennis, ervaring, onderwijs en opleiding en de context waarin de AI-systemen zullen worden gebruikt, evenals met de personen of groepen personen ten aanzien van wie de AI-systemen zullen worden gebruikt.

Wil je meer weten over de AI-verordening? Bekijk dan onderstaande video.

Bronnen:

https://digital-strategy.ec.europa.eu/en/policies/regulatory-framework-ai

AI-verordening

Intonatie in text-to-speech van ElevenLabs nu nog beter met ‘acteermodus’

Jordy Pellemans

Met de online studio van ElevenLabs is het mogelijk om je eigen script direct om te laten zetten naar een podcast. Momenteel is het de meest geavanceerd text-to-speech op basis van AI. Onlangs is er een grote update doorgevoerd. Maar wat doet die precies?

Wat is ElevenLabs ook alweer precies?

Met ElevenLabs is het mogelijk om je stem te klonen en vervolgens tekst te laten oplezen. Wat je hoort, klinkt dus precies als jouw stem. Hiervoor moet je wel een flink aantal audioclips met je eigen stem uploaden, zodat de AI leert hoe jouw stem klinkt.

De tools van ElevenLabs kunnen voor docenten heel handig zijn, bijvoorbeeld om flipping the classroom in te zetten. Je kunt leerlingen op deze manier bijvoorbeeld alvast voorbereiden op de content van de les.

Wat kun je precies met de laatste update?

Dit gaat met de zogenoemde direct speech with your voice modus, waarmee je de intonatie van de output kunt sturen.

Hoe werkt dit dan? Nou, simpel. Je pakt het stukje tekst waarvan je vindt dat de AI het anders zou moeten intoneren. Je selecteert dat stuk tekst en lees het dan zelf voor. Als je een pauze wilt laten vallen, dan kan dat. Als je een bepaald woord wilt benadrukken, dan kan dat.

Vervolgens klik je op genereren, en de AI genereert het stuk tekst met de stem die je wilt, met een aangepaste intonatie, volledig naar jouw voorkeur.

https://twitter.com/i/status/1905653402429723110

Hiermee gaat een langgekoesterde wens van gebruikers in vervulling. Bovendien brengt het de AI-studio van ElevenLabs en de output van audio grote stappen dichterbij een volledig natuurlijk klinkende podcast.

Is NotebookLM van Google momenteel de ideale ‘study buddy’ voor studenten die moeten blokken?

Jordy Pellemans

NotebookLM is een bijzonder geweldige tool, en onwijs simpel in gebruik, zoals eigenlijk alleen Google dat kan. Voor degenen die het niet kennen: met elke gmail-account meldt je je zo aan en kun je pdf-bestanden uploaden in de online app. Vervolgens kun je de informatie in het bestand op de gekste manieren laten omzetten naar samenvattingen, overzichtelijke aantekeningen, een briefing, een audio-overzicht, een podcast en… de optie die ik persoonlijk het gaafst vind: de ‘interactieve podcast’. De AI genereert een podcast van je geuploade pdf en een man en vrouw wisselen vervolgens gezellig samen de hoofdpunten van je pdf uit.

Interactive Mindmaps

Onlangs kwam ook de ‘Interactive Mindmaps’ feature uit. Hiermee wordt het mogelijk om binnen afzienbare tijd zowel tekstueel als visueel een overzicht te krijgen van een tekst.

https://twitter.com/i/status/1902251588925915429

Ideaal voor studenten

Eerlijk gezegd lijkt mij dit ondertussen een walhalla voor studenten worden: chatbots die essays voor je schrijven, AI die je studiewerk maximaal ondersteunt… De grote vraag blijft echter natuurlijk altijd hoe we ze zelfsturend genoeg krijgen om hier maximaal gebruik van te maken.

AI-powered holodeck van Star Trek steeds dichterbij

Jordy Pellemans

Recent heeft Pika.art een nieuwe videobewerkingstool gelanceerd. De tool is bijzonder omdat het de gebruiker in staat stelt om live, dus terwijl je de video afspeelt, prompts kunt invoeren.

Korte clips van een paar seconden die herhaald worden, kun je dus live bewerken. Denk: een auto die over een snelweg rijdt. Vervolgens schrijf je de prompt ‘laat de auto over de weg zweven’. Naargelang de moeilijkheidsgraad van de prompt, wordt het effect direct zichtbaar.

https://twitter.com/i/status/1902752665546994109

Waarom is dit interessant?

Net als bij de komst van de PC (personal computer) en eerste digitale tekstverwerkers, krijg je bij steeds meer modaliteiten (video, tekst, geluid), live inzicht in wat je verandert. Als je eraan denkt dat dit beeld misschien vers gegenereerd (geprompt) is, én je telt daarbij op dat je real-time kunt aanpassen met een extra prompt, doet dit denken aan het holodeck van de populaire science-fiction-serie Star Trek.

In Star Trek had men – althans in de meeste series – toegang tot een holodeck, een grote ruimte waarbij zogenaamde holoprojectoren zorgden voor een immersieve ervaring. Op dat holodeck was in principe alles mogelijk. Alles en iedereen kon worden opgeroepen en de gebruikers waanden zich in een

Voor het onderwijs kan dit nieuwe interactieve visualisaties bieden waarbij een docent meeneemt in een verhaal over een bepaald onderwerp. Stel een docent natuurkunde geeft uitleg over hoe de de lichamen in ons zonnestelsel invloed op elkaar uitoefenen. Deze zou in een ruimte met een groot scherm of met behulp van een beamer met behulp van real-timebewerkbare output ontzettend duidelijke en interactieve voorbeelden kunnen geven.

Adaptief leren via AI-platforms? Nieuwe hype of ‘here to stay’?

Jordy Pellemans

Eerder al schreef ik over de Alpha School in Austin, Texas, waar de traditionele docent vervangen is door een AI-platform. Ook dichterbij, op het David Game College in Londen, worden leerlingen klaargestoomd voord GCSE (Britse eindexamens) met behulp van AI.

Wat houdt het Sabrewing Programme van het David Game College precies in?

Een middelbare school in Engeland introduceert een opmerkelijk nieuw onderwijsconcept. David Game College start in september 2024 met het Sabrewing Programme, waarbij traditionele docenten plaatsmaken voor AI-gestuurde leersystemen. Is dit een blik op de toekomst van het onderwijs?

Een nieuw onderwijsmodel

Bij het Sabrewing Programme volgen leerlingen van 15-17 jaar niet langer klassikaal onderwijs, maar werken ze via adaptieve leersystemen aan hun eigen persoonlijke leertraject. Elke student kan in eigen tempo studeren, zonder zich aan te hoeven passen aan het tempo van de groep.

Leraren worden vervangen door ‘learning coaches’ die de voortgang monitoren en individuele begeleiding bieden. Deze coaches werken met groepen van maximaal 20 leerlingen en richten zich op het ondersteunen van het leerproces.

De dagelijkse praktijk

De ochtenden zijn gewijd aan kernvakken zoals wiskunde, Engels en exacte vakken. In de middagen volgen de leerlingen een uitgebreid programma gericht op vaardigheden als kritisch denken, debatteren en digitale geletterdheid.

Het hart van het programma is de AI-technologie die continu toetst wat leerlingen beheersen. Het systeem identificeert kennishiaten, biedt gerichte uitleg en past zich aan aan het niveau van de student. Dit zou effectiever en efficiënter leren mogelijk maken, aldus de website van de school zelf.

Meer dan thuisonderwijs

Het Sabrewing Programme verschilt wezenlijk van thuis leren met online tools. Het biedt:

  • Deskundige begeleiding door professionals
  • Een duidelijke structuur en leeromgeving
  • Sociale interactie met medeleerlingen
  • Een uitgebreid programma voor persoonlijke ontwikkeling

Wat betekent dit voor het onderwijs?

Het programma roept interessante vragen op voor docenten. Hoewel volledig AI-gestuurd onderwijs nog niet voor elke school haalbaar is, laat het ons nadenken over:

  • De voordelen van gepersonaliseerd leren
  • De veranderende rol van de docent naar coach
  • De inzet van technologie om leerprocessen te verbeteren

Het Sabrewing Programme zet in op zelfstandigheid en een brede ontwikkeling, vaardigheden die in de moderne wereld steeds belangrijker worden.

Als docent onderzoek doen met Google AI Co-Scientist

Jordy Pellemans

Afgelopen 19 februari kwam Google naar buiten met een AI-assistent die onderzoekers kan helpen met het doorlopen van het gehele onderzoeksproces. Onder de de mogelijkheden valt onder andere om de AI je als onderzoeker te laten helpen met hypotheses vormen, samenvattingen van wetenschappelijke literatuur te bieden en een onderzoeksaanpak te formuleren.

Hoe in te zetten in het onderwijs?

Momenteel is de betaversie nog niet beschikbaar voor het brede publiek. Vooral voor docent-onderzoekers, die sowieso al heel druk zijn met het balanceren van het primaire proces en onderzoek, kan dit een mooie alles-in-één oplossing zijn.

De uitleg op de website van Google doet nu enigszins vermoeden dat het gaat om meer beta-gericht onderzoek, waarbij het vooral draait om experimentele wetenschap. Maar dat hoeft natuurlijk niet.

Met betrekking tot kwalitatieve data-analyse is er overigens ook het geweldige Atlasti, dat sinds een jaar ook is uitgerust met AI-assistentie.

Ondersteunen van data-gedreven onderwijs

Uiteindelijk zou het mooi zijn als de tendens richting data-geïnformeerd onderwijs de docent in de klas praktische handvatten geeft om het onderwijs te sturen.

Of Google daar, gezien de achtergrond in privacy en dataveiligheid, de beste partij is om mee in zee te gaan, valt misschien te bezien.

AI neemt de klas over: Revolutie of waanidee?

Jordy Pellemans

Stel je voor: een school zonder leraren. In Austin, Texas, experimenteert de Alpha-school met een onderwijsconcept waar AI de scepter zwaait. Leerlingen leren twee uurtjes per dag op hun iPads, terwijl “guides”, zonder onderwijservaring, de leerlingen alleen motiveren.

Hype of echt?
De resultaten? Het ligt eraan hoe open je staat voor het onderwijsmodel, als je de hype mag geloven. Een Harvard-studie toont betere prestaties bij AI-ondersteund leren, en Alpha-leerlingen bouwen vol zelfvertrouwen hun eigen AI-apps voor dating-advies of fitness-coaching. Het doet denken aan Vygotsky’s zone van naaste ontwikkeling, maar dan met AI als de ‘bekwame ander’ die scaffolding biedt.

Naar connectivisme?
“Over 10 jaar leert elk kind alles via een iPad,” droomt de oprichter van de school. Deze visie weerspiegelt een radicale verschuiving van het traditionele didactische model naar iets wat het connectivisme van Siemens overtreft: kennis zit niet alleen in netwerken, maar in algoritmes. Leerlingen worden niet alleen consumenten, maar bedenkers van hun eigen digitale leerhulpjes.

En na deze school?
Grote vraag blijft natuurlijk die van transfer: wat gebeurt er als deze AI-wonderkinderen de echte wereld betreden? “Er is geen leerstof die we niet zonder leraar kunnen doorgronden,” beweert een leerling hooghartig. Een gevaarlijke overschatting? Of het bewijs dat onderwijs eindelijk wordt vervangen door complete zelfsturing? De toekomst zal het leren – met of zonder AI.

Austin

Volgende pagina »

Lees ook

didactiek ethiek vaardigheden

Hoe bespreek je met je klas ethische dilemma’s rondom AI?

didactiseren Niet gecategoriseerd

Hoe kan AI worden ingezet om kritisch denken te stimuleren?

uitleg

Wat is de AI-verordening en wat betekent dit voor scholen?

didactiseren text-to-speech

Intonatie in text-to-speech van ElevenLabs nu nog beter met ‘acteermodus’