Het met tekst of andere media aansturen van generatieve AI staat bekend als prompting of in het Nederlands gewoon ‘prompten’. In sommige apps, zoals de tekst-naar-video AI-app Kling.ai is er nu een apart tekstvak waar je ook zogenaamde negative prompts kun invullen. Wat is dat precies?
Wat is negatief prompten?
Door te prompten geef je de AI instructies om te creëren wat je in gedachten hebt. In de regel geldt voor een goede prompt: hoe meer details je geeft, hoe beter de uitkomst.
In de regel geldt voor een goede prompt: hoe meer details je geeft, hoe beter de uitkomst.
Doorgaans geef je aan de AI instructies over wat je wél wilt zien/horen/lezen. Maar… je kunt het natuurlijk ook omdraaien: wat wil je bijvoorbeeld juist niet in de uitkomst zien?
Wat is een voorbeeld hiervan?
Stel je wilt een afbeelding van een vliegende auto genereren. Als je prompt luidt ‘Maak een afbeelding van een vliegende auto,’ dan is de kans groot dat je ’s wereld bekendste vliegende auto krijgt, namelijk deze:
Weinig mensen die hem natuurlijk niet kennen: de vliegende Delorean met vleugeldeuren uit de razendpopulaire 80’s en 90’s films Back to the Future.
Maar stel dat je dit juist niet wilt, omdat het te cliché is. In dat geval kun je gebruik maken vaneen negatieve prompt.
Denk eerst na over wat je wel wilt zien. Schrijf je prompt.
Denk nu na over wat je in het eindresultaat juist niet wilt zien. Schrijf de negatieve prompt.
Genereer het eindresultaat.
Kon dit niet al lang?
Ja, in principe was dit al lang mogelijk. Je kunt natuurlijk bij alle prompts die je doet negatieve prompts invoeren. Toch is het een handige techniek om je prompts op simpele wijze wat meer detail te geven.
(het artikel dat je zojuist hebt gelezen is volledig door een mens geschreven)
AI in het Onderwijs: Samen bouwen aan waardevolle oplossingen met NOLAI
Hoe kunnen we kunstmatige intelligentie (AI) zó inzetten dat het écht bijdraagt aan beter onderwijs? Bij het Nationaal Onderwijslab AI (NOLAI), onderdeel van de Radboud Universiteit, werken docenten, wetenschappers en bedrijven intensief samen om deze vraag te beantwoorden. Jaarlijks starten er door heel Nederland nieuwe projecten die voortkomen uit concrete onderwijsbehoeften. De kern? Co-creatie op de werkvloer, mét en vóór leraren. Ongelooflijk belangrijk, want BigTech-bedrijven, zoals Google en Meta, hebben en kunnen in zekere zin vooral een commerciële insteek.
AI als onderwijspartner Van slimme dashboards tot adaptieve leermiddelen: NOLAI-projecten zijn ontworpen om leraren te ondersteunen, niet te vervangen. In het primair onderwijs helpt bijvoorbeeld de Babel-beer jonge meertalige kinderen om in hun moedertaal te communiceren, terwijl hun taalontwikkeling in het Nederlands wordt gestimuleerd. Of neem het mAIchart-dashboard dat leraren tijdswinst biedt door inzicht te geven in leerlingontwikkeling via gekoppelde datastromen.
In het voortgezet onderwijs ontstaan er ook krachtige toepassingen. Denk aan Leesvaardigheid vergroten bij praktijkopdrachten, een tool die vmbo-leerlingen helpt complexe instructies beter te begrijpen. Of Open vragen nakijken met AI, een project dat leraren in vakken als biologie en aardrijkskunde ondersteunt bij het corrigeren van open antwoorden.
Van idee naar impact Wat NOLAI uniek maakt, is de nauwe samenwerking vanaf dag één. Leraren brengen praktijkervaring in, onderzoekers zorgen voor wetenschappelijke borging en bedrijven denken mee over techniek en schaalbaarheid. De aanpak is doelgericht én duurzaam: veelbelovende prototypen worden, na evaluatie, doorontwikkeld tot breed toepasbare oplossingen.
Waarom dit voor jou als docent relevant is Deze AI-toepassingen ontstaan niet uit technologische nieuwsgierigheid, maar uit de behoefte aan onderwijs op maat, tijdswinst, motivatie en gelijke kansen voor iedere leerling. Door mee te denken of aan te haken, kun je als docent directe invloed uitoefenen op hoe AI jouw praktijk versterkt.
Meer weten of zelf meedoen? Bezoek www.ru.nl/nolai om actuele projecten te bekijken of contact op te nemen. Samen kunnen we ervoor zorgen dat AI een waardevolle én verantwoorde plek krijgt in het Nederlandse onderwijs.
Alexander Klöpping, techondernemer en -kenner, legt in de onderstaande video bij het televisieprogramma Jinek uit hoe AI, en in het bijzonder ook AGI (Artificial General Intelligence) onze toekomst kan en/of gaat bepalen.
Nieuw AI-Literacy Framework Gepresenteerd: Belangrijk Steunpunt voor Docenten
Deze maand is het AILit Framework officieel gepresenteerd: een veelbelovende stap in het integreren van AI-geletterdheid in het onderwijs. Het raamwerk, ontwikkeld door internationale experts en gebaseerd op bestaande Europese en mondiale richtlijnen, biedt houvast voor leraren, schoolleiders en beleidsmakers om AI een plaats te geven in het curriculum van primair en voortgezet onderwijs.
Waarom AI-geletterdheid nu? AI speelt een steeds grotere rol in hoe we leren, communiceren en werken. Tegelijkertijd blijkt uit recent onderzoek dat bijna de helft van de jongeren moeite heeft met het kritisch evalueren van AI-uitvoer, zoals het herkennen van foutieve of verzonnen informatie. Toch leren de meesten over AI via sociale media, en niet via school.
Het AILit Framework benadrukt dat AI-geletterdheid niet alleen technische kennis vereist, maar ook vaardigheden zoals kritisch denken, ethisch handelen en samenwerken met AI-systemen. Het biedt een praktische en ethisch verantwoorde basis om jongeren voor te bereiden op een toekomst waarin AI overal is.
Wat biedt het framework? Het framework:
Definieert AI-geletterdheid met nadruk op vaardigheden die leerlingen (PO/VO) nodig hebben in een AI-gedreven wereld.
Geeft handvatten om AI in verschillende vakken te integreren, zonder dat elke docent AI-expert hoeft te zijn.
Bevat praktijkgerichte situaties die direct toepasbaar zijn in de klas.
Is bedoeld voor gebruik in scholen én informele leeromgevingen zoals thuis of in de buurt.
Waarom is dit belangrijk voor jou als docent? Veel leraren voelen zich nog onvoldoende voorbereid om AI verantwoord in te zetten. Het AILit Framework helpt bij het opbouwen van vertrouwen en competenties. Het geeft bovendien richting aan lessen, professionalisering en beleidsontwikkeling. Het laat zien dat AI-geletterdheid geen extra last hoeft te zijn, maar een kans om onderwijs eigentijds, relevant en toekomstgericht te maken.
Meedenken? Het framework is momenteel beschikbaar als conceptversie. Onderwijspartners wereldwijd worden uitgenodigd om feedback te geven via: teachai.org/ailiteracy/review
(De tekst en visuals van dit artikel zijn gemaakt met behulp van generatieve AI. De output is door een menselijke auteur gecontroleerd).
In Google Labs is er onlangs een experimentele AI-module gelanceerd. Dit zogenaamde experiment heet ‘Little language lessons’.Wat is het precies en hoe kan het taaldocenten en taalleerders helpen om een taal sneller onder de knie te krijgen?
Little language lessons
Little language lessons is onderdeel van Google Labs Experiments. Het biedt mensen die een taal willen leren de kans om op basis van een prompt een op maat gemaakte taalles(je) te genereren.
Hoe werkt het?
Je kunt kiezen uit drie verschillende opties, namelijk Tiny lesson, Slang Hang en Word Cam. De namen spreken hopelijk al een beetje voor zich…
Hoe kan dit handig zijn voor het onderwijs?
Voor taaldocenten kan Little Language Lessons een bruikbare tool zijn om leerlingen te helpen vocabulaire bij te laten spijkeren.
Wat kun je met Tiny Lesson?
Zo kun je leerlingen met Tiny Lesson bijvoorbeeld een taaltaak (bijvoorbeeld: eten bestellen in een restaurant) ‘voorschotelen’ en ze vervolgens zelf eerst onderzoek laten doen naar het vocabulaire dat ze daarvoor nodig hebben.
Stel je bent docent Frans, dan laat je leerlingen eerst de doeltaal (Frans) instellen. Vervolgens kunnen ze bij ‘purpose or theme’ de taalsituatie/-taak invullen. Dus bijvoorbeeld ‘ordering food at a restaurant’ (zie onder).
Vervolgens krijg je een aantal woordjes en zinnetjes met vertaling te zien. Er is ook een optie om de Franse uitspraak te horen.
Verder zijn er ook wat grammaticale tips. In de situatie hieronder worden er tips gegeven over hoe je met ‘Je voudrais…’ netjes iets vraagt.
Wat kun je met Slang Hang?
Als taaldocent is het ook belangrijk dat je leerlingen bekend maakt met informeel taalgebruik. Omdat slang bij uitstek over informeel taalgebruik gaat, is Slang Hang dan ook perfect. Met een paar drukken op de knoppen genereer je een fictief gesprek tussen twee mensen (inclusief audio).
In ieder stukje komt een zinnetje informeel taalgebruik voor, wat je samen met leerlingen kunt bespreken.
Wat kun je met Word Cam?
Met word cam kun je met de camera van je device (laptop/tablet/telefoon) kijken naar voorwerpen in je omgeving.
Je neemt vervolgens een foto en de app analyseert wat erin te zien valt. Stel dat je gitaar op de foto hebt staan, en je hebt Italiaans als taal gekozen, dan krijg je tips over hoe je kunt praten over muziek en gitaar spelen.
Ongepaste output
Google vermeldt nog wel steeds dat de output van generatieve AI ongepast of inaccuraat kan zijn. Nog steeds, zoals altijd, voorzichtigheid geboden.
Generatieve AI van het eerste uur boden de gebruiker vooral tekst als input aan, oftewel een talige prompt. Met de laatste nieuwe apps zoals Krea is het nu ook mogelijk om puur visueel te prompten.
Met een soort tekentool is het nu mogelijk om bijvoorbeeld twee verschillende afbeeldingen samen te voegen en vervolgens met een pijltje output te genereren. Kortom een mooie nieuwe toevoeging aan de sowieso al onvolprezen app van Krea AI.
Het bedrijf Duolingo, van de gelijknamige wereldwijd populaire taalleerapp Duolingo is van plan om ‘AI first’ te gaan, aldus CEO Luis von Ahn in een open e-mail gepost via het LinkedIn-account van het bedrijf.
AI voorop
Volgens Von Ahn dient het bedrijf zich te bezinnen op hoe het kunstmatige intelligentie inzet in de werkprocessen. “Kleine aanpassingen aan het systeem laten doen door mensen gaat ons niet helpen om ons doel te bereiken,” volgens Von Ahn.
Focus op creativiteit
Als bedrijf stelt Duolingo dat het “zielsveel geeft om haar medewerkers” en dat het “niet alleen gaat om Duos (red. Medewerkers van Duolingo) vervangen door AI.” Het gaat er, volgens Ahn, om dat de blijvende medewerkers zich kunnen “focussen op creatief werk en echte problemen, geen repetitieve taken.”
Langzame handmatige, processen vervangen
Volgens Von Ahn is een van de beste keuzes die ze als bedrijf ooit hebben gemaakt dat ze langzame, handmatige processen hebben vervangen door AI. “Zonder AI had het onze tientallen jaren gekost om onze content op te schalen voor al onze leerlingen op te schalen.”
Google heeft vandaag aangekondigd dat NotebookLM, hun AI-gestuurde onderzoekstool, nu beschikbaar is in meer dan 50 talen. Voorheen was de tool namelijk alleen in het Engels beschikbaar. Dit betekent dat gebruikers wereldwijd nu toegang hebben tot de krachtige functies van NotebookLM in hun eigen taal.
Bredere strategie De meertalige ondersteuning maakt het mogelijk om documenten te analyseren, samen te vatten en te verkennen in talen variërend van Nederlands en Frans tot Japans en Arabisch. Het gaat dan met name om de audio overviews. Deze uitbreiding was al een tijd aanstaande en past in Google’s bredere strategie om hun AI-tools toegankelijker te maken voor een wereldwijd publiek.
Binnenkort ook voor iOS en Android
Volgens Google zal de NotebookLM-app, die momenteel alleen via web beschikbaar is, binnenkort ook als native app voor iOS en Android uitkomen.
Gebruikers kunnen vanaf nu inloggen en NotebookLM in hun voorkeurstaal gebruiken via de officiële website.
Zeker uitproberen
Probeer de tool zeker uit, maar wees zoals altijd terughoudend met het delen van privacygevoelige info.
Met de introductie van ChatGPT een paar jaar geleden waren de uitdagingen voor docenten al gelijk duidelijk: werkstukken en essays gegenereerd met AI, studenten die niet meer zelf leren nadenken, of leerlingen die foutieve informatie krijgen uit een hallucinerende AI. Hoe maak je studenten en leerlingen meer bewust van de ethische bezwaren rondom het gebruik van AI?
Vóór ChatGPT was er ook al AI Als docent weet je tegenwoordig dat je leerlingen of studenten gebruik maken van AI. Het zou bijzonder naïef zijn om te denken dat ze dat niet zouden doen, al is het alleen maar omdat je het tegenwoordig altijd hebt over zogenaamde digital natives.Overigens deden ze dat vóór ChatGPT ook al, maar dan met Google Translate, Grammarly en allerlei andere handige tools welke stuk voor stuk AI gebruiken. Het grote verschil is natuurlijk dat het nu om generatieve AI gaat: een wezenlijk verschil.
Olifant in de kamer De grote, spreekwoordelijke olifant in de kamer is voor jou als docent natuurlijk dat je niet wilt dat er, na de grote ontlezing, nu ook de grote ontdenking plaats gaat vinden. Overigens spreekt Stichting Lezen niet per se over ontlezing, maar juist over anders lezen.
Wat kun je doen om leerlingen bewust te maken van de valkuilen rondom AI? Naast dat je een goede constructieve afstemmingmoet hebben, loont het ook om in gesprek te gaan met je klas. Leerlingen en studenten snappen bijzonder goed dat jij je stinkende best doet om hen iets bij te brengen wat belangrijk is, of dat nu biologie, aardrijkskunde, Spaans, programmeren of statistiek is.
Tegelijkertijd is je doelgroep natuurlijk ook gewoon nog heel jong (12-25 jaar). Zoals iedere volwassene weet, heb je ook wel andere dingen aan je hoofd dan school. De hersengebieden van de prefrontale cortex, zijn nog niet volledig ontwikkeld. Hier en daar dus wat AI inzetten, zodat je eerder kunt gaan gamen of met vrienden iets kunt gaan doen, is dus heel verleidelijk.
Dus wat kun je praktisch doen? Een klassengesprek is natuurlijk altijd een goed startpunt, maar misschien is het ook leuk om leerlingen en studenten via de think-pair-share-methodiek aan de slag te zetten.
Dit kun je onder andere doen door gebruik te maken van dilemmakaarten:
Nu meer dan ooit zijn kritisch denkvaardigheden belangrijker dan ook. Leerlingen en studenten spenderen veel tijd op sociale media en ontvangen allerlei informatie (en desinformatie) via het internet. Bovendien is er ook steeds meer informatie beschikbaar. Hoe kan AI een rol spelen om studenten en leerlingen te helpen hun kritisch denken te ontwikkelen?
Wat is kritisch denken? Kritisch denken is de houding om te willen redeneren en de vaardigheid om dit goed te kunnen doen (Baay et al, 2016).
Echter, bij jongeren en jongvolwassenen is de ontwikkeling van de hersenen nog in volle gang (Crone, E. 2008). Dat betekent dat ook het kritisch denkvermogen nog volop in ontwikkeling is. Het is daarom belangrijk dat we als docenten rekening houden met dit gegeven.
Hoe gaat die ontwikkeling in zijn werk?
Vanaf jonge leeftijd tot jongvolwassen vinden er vele veranderingen plaats in het denken. Er wordt onderscheid gemaakt tussen drie fasen:
Waaruit bestaat het kritisch denkproces? Het kritisch denkproces zelf bestaat uit vier fasen:
verzamelen (waar gaat het over?)
beoordelen (hoe bruikbaar is het?)
analyseren (hoe verhoudt alles zich tot elkaar?)
concluderen (welk oordeel heb ik?)
Door deze stappen te doorlopen tijdens de les, ondersteun je als docent het kritisch denkvermogen. Hiervoor zijn ook andere technieken, zoals de CRAAP-techniek. Met deze methode help studenten om de kwaliteit van online bronnen te checken.
Wat zijn vragen die de leerling of student zichzelf kan stellen om systematisch kritisch te denken?
1 Is de bron bekend? Bij de bron gaat het niet alleen om de schrijver of producent van de informatie, maar ook om de plek waar de informatie is geplaatst. Is deze broninformatie onbekend, dan is het moeilijk na te gaan of de bron betrouwbare informatie bevat.
2 Heeft de bron voldoende kennis van het thema om er uitspraken over te doen?
3 Heeft de bron belang bij een bepaalde uitspraak?
4 Zijn er andere bronnen die hetzelfde beweren?
5 Zijn er bronnen die andere (tegengestelde) informatie geven?
6 Als de bron informatie herhaalt uit andere bronnen; is de originele bron te controleren?
7 Is de bron actueel?
8 Is de uitspraak een mening of een feit?
Hoe kan AI een rol spelen in studenten en leerlingen te helpen hun kritisch denken te stimuleren?
Wat zijn de gevaren van het verkeerd inzetten van AI? AI is een tool, een een bijzonder krachtige. Een goede vergelijking is die van de ouder die in de opvoeding alles van zijn of haar kind overneemt. Het kind vraagt, de ouder doet. Nu is voordoen (of modelleren niet verkeerd, maar keer op keer een kind de kans ontnemen om het zelf te leren doen, is op den duur schadelijk: het kind leert het niet zelf doen, en dat is het doel (!)
Hetzelfde geldt voor het gebruik van AI. Studenten en leerlingen gebruiken AI-tools al op grote schaal (Chung et al. 2024). Maar doordat studenten en leerlingen (om bekende redenen) het denkproces volledig overslaan, wordt er niet of veel minder geleerd. Het is daarom logisch dat er in het onderwijs bij de introductie van ChatGPT 3.51 in november 2022 gelijk een verbod werd ingevoerd op veel middelbare scholen.
Natuurlijk moet er op termijn een denkomslag komen. Hoe kan AI als tool juist een toevoeging zijn op het reguliere curriculum?
Wat is de invloed van AI op het kritisch denkvermogen? Uit onlangs verschenen Amerikaans onderzoek bleek dat het gebruik van AI negatieve gevolgen kan hebben op het kritisch denkvermogen. Hoe meer vertrouwen in de juistheid van AI, hoe lager het kritisch denkvermogen namelijk (Lee, 2025).
Ook uit ander onderzoek blijkt dat jongeren meer leunen op AI en lager scoren op kritisch denkvermogen dan oudere deelnemers van het onderzoek.
Uit datzelfde onderzoek kwam ook naar voren dat hoe hoger de genoten opleiding, hoe beter het kritisch denkvermogen ongeacht het gebruik van AI (Gerlich, 2025).
Chung, J., Henderson, M., Pepperell, N., Slade, C., Liang, Y. (2024). Student perspectives on AI in Higher Education: Student Survey.Student Perspectives on AI in Higher Education Project. https://doi.org/10.26180/27915930
Overigens bestond ChatGPT al langer, maar het was versie 3.5 die in staat was om verbluffende antwoorden te genereren waardoor het als een doorbraak in de generatieve AI werd gezien. ↩︎
Jordy Pellemans 
