AI en creativiteit
Lang werd gedacht dat creativiteit iets was waar machines niet van zouden durven ‘dromen’. Tegenwoordig is er met generatieve AI echt ontzettend veel mogelijk, natuurlijk van het schrijven van teksten, tot het genereren van levensechte video. Wat betekent dit voor de menselijke creativiteit? Wat betekent het genereren van muziek voor de muziekindustrie? Voor de grafisch vormgever?
Wat is creativiteit?
Volgens psycholoog Paul Torrence is creativiteit ‘het proces van het opmerken van problemen of hiaten in informatie, om vervolgens de uitdagingen te identificeren en tot slot op zoek te gaan naar oplossingen met behulp van ’trial-and-error’ of door hypotheses te vormen.’
Overigens bestaan er heel veel definities voor creativiteit. Het is een zogenaamd fuzzy concept.
Transformatieve creativiteit
De Britse computerwetenschapper Margaret A. Boden onderscheidt drie soorten creativiteit:
- Combinatorische creativiteit: Het maken van ongebruikelijke combinaties van bekende ideeën.
- Explorerende creativiteit: Het onderzoeken van bestaande conceptuele ruimtes en mogelijkheden binnen een vastgesteld domein.
- Transformatieve creativiteit (Sternberg & Karami, 2024): Het veranderen of transformeren van de conceptuele ruimte zelf.
Is kunstmatige intelligentie creatief?
Of AI nu creatief is of niet, blijft een belangrijke vraag. Afhankelijk van hoe je naar creativiteit kijkt, kan het antwoord ja of nee zijn.
In elk geval lijken bekende AI-tools zoals ChatGPT, Sora en Runway vooral in staat om combinatorische creativiteit te uiten. Oftewel, ze hergebruiken bestaande en bekende ideeën (van mensen) en creëren daar een nieuwe combinatie mee.
Dat betekent misschien wel dat transformationele creativiteit nog even buiten handbereik is van generatieve AI. Immers, alle AI-modellen worden getraind op bestaande data, van mensen, op basis van bestaande ideeën.
Een goed voorbeeld van creativiteit die de conceptuele ruimte zelf veranderd heeft, is bijvoorbeeld 4’33” van John Cage. Mocht je hier niet bekend zijn: het is een nummer dat voor iets meer dan viereneenhalve minuut stilte bevat… Kortom, dit vereist toch wel een flinke dosis anders kijken naar muziek.
Welke haken en ogen zijn er aan de creativiteit van AI?
Creativiteit werd lange tijd gezien als iets wat machines (nog) niet (goed) konden. Echter, nu je met behulp van generatieve AI allerlei multimodale (beeld, geluid, tekst, muziek) maakt, maken mensen zich – terecht – zorgen om de rechten.
Er is momenteel steeds meer vraag naar zogenaamde responsible AI. Oftewel, kunstmatige intelligentie die op een veilige, betrouwbare en ethische manier wordt ingezet.
Waarom is responsible AI belangrijk?
Elke keer dat je met ChatGPT iets genereert, is je output gebaseerd op de data waarop de LLM (taalmodel) getraind is. Stel, je laat een jingle genereren in de stijl van een bekende artiest, dan profiteer je als het ware van het creatieve werk van die persoon. Deze persoon wordt hier niet voor betaald en ontvangt dus geen inkomsten voor zijn of haar werkzaamheden.